برگستوان زره چهارپایان و حیوانات جنگی به خصوص اسب‌ها و فیل‌ها بوده است. این زره در عصر باستان کاربرد فراوانی داشته و تا عصر باروت نیز در برخی مناطق به کار می‌رفته است اما بعد از ورود آتش به جنگ‌ها از کاربرد آن کاسته شد و آرام آرام از بین رفت.

معنای لغوی

برگستوان از سه کلمۀ «بر» به معنی «روی»، «کست یا کُشت» به معنی «پهلو» و «وان» به معنی «نگهدار» تشکیل شده است. این کلمه در ادبیات کهن فارسی به وفور استفاده می‌شده، هر چند امروز از کلمات فراموش شده است.

برگستوان در اشعار فردوسی و شاهنامۀ سترگش آمده است. برای مثال، در بخش داستان فریدون آمده است:

همه زیر برگستوان اندرون

نبودشان جز چشم ز آهن برون

همچنین، در بخش دیگری از شاهنامه آمده است:

همان پیل برگستوان کش هزار

که بگریزد از بوی ایشان سوار

ساختار و کاربرد

برگستوان انواع و اقسام گوناگونی داشته است. نمونۀ ایرانی این سلاح معمولا از دو بخش تشکیل می‌شده است. بخش زیرین آن از چرم و بخش رویی از پولک‌های فلزی یا زنجیر ساخته می‌شده است. برگستوان‌های ایرانی بیشتر برای محافظت اسب‌ها استفاده می‌شدند. این زره‌های مخصوص به ویژه در عصر ساسانیان کاربردی ویژه داشتند و در پوشش اسب‌های سواره نظام سنگین به کار گرفته می‌شدند.

اگرچه این پوشش فلزی سنگین بود و گاه سرعت اسب را کم می‌کرد اما از سرباز و اسبش یک شوالیه می‌ساخت و استقامت او را در برابر تیرهای دشمن بالا می‌برد.

برگستوان‌ها معمولا پهلو و شکم اسب‌ها و فیل‌ها را می‌پوشاندند چرا که این نقاط هدف تیرها و نیزه‌های دشمن قرار می‌گرفت و باعث زمین خوردن سوار می‌شد. 

تاریخچه

برگستوان‌ها در طول تاریخ به وفور استفاده می‌شدند. در هندوستان این زره در پوشش فیل‌های جنگی به کار می‌رفت. روایت است که سنت پوشاندن فیل‌ها تا عصر اکبرشاه گورکانی نیز رواج داشته است.

در ایران نیز برگستوان‌ها همواره بخشی جدایی ناپذیر از لباس مخصوص سواره نظام سنگین بودند. سواره نظام سنگین قلب ارتش ایران بود و در عصر هخامنشی، اشکانی و ساسانی وجود داشت. به همین دلیل، برگستوان ها در تمام دوران ایران باستان وجود داشته و به کار گرفته می‌شدند.

گزنفون، مورخ مشهور یونانی در وصف سپاه کوروش می‌نویسد: «آبراداتاس، اهل شوش، سواره نظام کوروش را در جنگ با آشوریان به زره اسبان مجهز کرد.»

همچنین، مورخان رومی از برگستوان‌های سواره نظام ساسانی گفته و آن را زرهی چرمی با پولک‌های فلزی توصیف کرده‌اند.

نباید گمان کرد که برگستوان‌ها فقط در عصر باستان به کار گرفته می‎‌شدند. بعد از اسلام نیز از برگستوان برای پوشش اسب‌‎ها و فیل‌ها استفاده می‌شد. برای مثال، روایت شده که سپاه «اوزون حسن» آق قویونلو دو هزار سوار برگستوان پوش وجود داشته است. همچنین، روایت است که سواره نظام صفوی هنگان جنگ با افغان‌ها مجهز به برگستوان بوده‌اند.

با این حال، بعد از مجهز شدن ارتش‌ها به توپ و تفنگ و زنبورک و ... و ورود آتش به نبردها، برگستوان کارایی خود را از دست داد چرا که نمی‌توانست جلوی توپ و گلوله را بگیرد. به همین دلیل، از اواسط عصر صفوی آرام آرام کمرنگ شد و در عصر افشاریه و زندیه به کلی فراموش گردید.

برگستوان در تاریخ اسلام

معادل عربی برگستوان «تجفاف» است و به اسبی که برگستوان به تنش کرده اند، «مُجفّف » می‌گویند. طبق برخی اسناد، در جنگ جمل بر پیکر برخی شترها نیز برگستوان پوشانده بودند. به جز این، برگستوان در خزائن سلاح فاطمیان و ممالیک نگاهداری می‌شد و در مناطق شمال آفریقا رواج داشته است.

در جنگ‌های صلیبی نیز شوالیه‌ها مجهز به برگستوان بودند و از این جهت، لشکر مسلمین به این پوشش علاقه مند شدند و سعی کردند از آن استفاده کنند؛ هر چند این سلاح سبب کندشدن حرکت اسبان جنگی در بیابان می‌شد و زیاد مورد توجه مسلمین قرار نگرفت.