عملیات «کربلای 10» که در انتهای فروردین ماه سال 1366 آغاز شد و 11 روز ادامه یافت، نخستین عملیات گسترده ایران در غرب کشور پس از انتقال میدان اصلی جنگ از جبهه جنوب به شمال بود. این عملیات که با همکاری سپاه پاسداران، ارتش و «اتحادیه میهنی کردستان عراق» در شمال‌ سلیمانیه عراق صورت گرفت، با پیروزی رزمندگان ایران به پایان رسید و بازتاب زیادی در رسانه‌های جهان یافت.‌ طی این عملیات، ایران توانست حدود ۲۵۰ کیلومتر مربع از اراضی استان سلیمانیه عراق را به تصرف خود درآورد. 

شرح عملیات و نتایج

عملیات کربلای ۱۰ به صورت رسمی در روز ۳۰ فروردین سال ۱۳۶۶ با «رمز یا صاحب ‌الزمان (عج) ادرکنی» آغاز شد. در ابتدای عملیات، جنگ به نفع رزمندگان ایران پیش نرفت و در همان روز نخست، عراق توانست با آتش سنگین توپخانه، برخی ارتفاعات «گلان» را به تصرف خود درآورد اما با گذشت چند ساعت، ورق برگشت و نیروهای دشمن عقب زده شدند.

 در مرحله دوم عملیات، ارتفاعات گلان به طور کامل به تصرف درآمدند و پیشروی به سمت ارتفاعات «قشن» آغاز شد. البته پیشروی به سمت قشن کامل نشد و به دلیل کمبود نیرو، نیروهای ایرانی ترجیح دادند به حفظ تصرفات مرحله اول عملیات بسنده کرده و عملیات را به پایان برسانند.

طی عملیات یازده روزه کربلای 10 حدود ۵۰ روستای منطقه سلیمانیه به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند. همچنین، ۲۰ کیلومتر از جاده ماووت‌- سلیمانیه تحت کنترل رزمندگان ایرانی درآمد.

همچنین، طی این عملیات یک فروند بالگرد، چند خمپاره انداز، ده‌ها تانک و نفربر عراقی منهدم شدند. حدود هشت الی ده تانک و نفربر و چند خودرو و سلاح های سبک و نیمه سنگین دشمن به غنیمت رزمندگان ایران درآمد. طبق برخی آمار، تعداد کشته‌ و زخمی‌ها و اسرای‌ دشمن‌ به‌ ۴۲۳۵ نفر رسید.

طی عملیات کربلای 10، تعدادی از رزمندگان ایرانی هم به شهادت رسیدند که از مهم‌ترین و شاخص‌ترین آنان، شهید «حسن شفیع‌ زاده»، فرمانده توپخانه نیروی زمینی سپاه است.

تاثیرات و بازتاب عملیات کربلای 10

عملیات کربلای 10 باعث تغییر جبهۀ جنگ از جنوب به شمال شد. موفقیت این عملیات باعث ترس صدام و عراق گردید و بعثی‌ها مجبور شدند چند یگان پیاده و زرهی را در مناطق غربی مستقر کنند تا جلوی پیشروی ایران را در غرب بگیرند. این مساله باعث کاهش تمرکز عراق بر جبهۀ جنوب گردید و وضعیت بعثی‌ها را در این جبهه تضعیف کرد.

همچنین، عملیات کربلای 10 در رسانه‌ها و روزنامه‌های خارجی نیز بازتاب یافت. این در حالی بود که رژیم بعث به شدت منکر شکست در عملیات کربلای 10 بود و صدام به شدت تلاش داشت تا جلوی درز و افشای اطلاعات مربوط به عملیات کربلای 10 را بگیرد. در همین رابطه، هفته نامه «جینز دیفنس» نوشت: «به رغم ادعاهای عراق مبنی بر خنثی کردن این عملیات به نظر می رسد که ایران توانسته است در شمال شرقی عراق، در آخرین عملیات رزمی خود به موفقیت برسد تا 34 کیلومتر در داخل عمق خاک عراق پیشروی کند.»

نقش ارتش در عملیات کربلای 10

با وجود اینکه بسیاری از منابع، سپاه پاسداران و قرارگاه نجف را طراح و مجری اصلی عملیات کربلای 10 می‌دانند، باید در نظر داشت که ارتش جمهوری اسلامی ایران هم نقش برجسته‌ای در پیشبرد این عملیات داشت. نقش ارتش در عملیات کربلای 10 از چند جهت قابل بررسی است:

الف. پشتیبانی توپخانه‌ای و هوایی در مناطق مرتفع عملیات

ارتش جمهوری اسلامی ایران با یگان‌های توپخانه‌ای خود به‌صورت گسترده از نیروهای پیاده و عملیاتی سپاه پاسداران پشتیبانی کرد. توپخانۀ ارتش نقشی کلیدی در سرکوب خطوط مقدم دشمن و باز کردن مسیر برای نفوذ یگان‌های عمل‌کننده داشت. با توجه به کوهستانی بودن و صعب العبور بودن مناطق عملیاتی، پشتیبانی توپخانه‌ای ارتش نقش برجسته‌ای در شکست دشمن داشت.

همچنین، نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران هم با انجام مأموریت‌های پشتیبانی نزدیک و شناسایی، اطلاعاتی حیاتی از مواضع دشمن فراهم آوردند.

ب. ماموریت‌های اطلاعاتی و لجستیکی

ارتش در زمینه انتقال تجهیزات، تأمین مهمات و تدارکات، نقشی کلیدی داشت و کمک لجستیکی فراوانی به سپاه پاسداران کرد. همچنین سامانه‌های اطلاعاتی ارتش نقش برجسته‌ای در شناسایی مواضع دشمن داشتند.

ج. هماهنگی بین نیروها

فرماندهان ارتش با تجربه‌ای که از عملیات‌های پیشین داشتند، نقشی راهبردی در طراحی و اجرای بخش‌هایی از عملیات ایفا کردند. به گواه تاریخ، عملیات کربلای 10 از نمونه‌هایی است که در آن هم‌افزایی ارتش و سپاه به‌خوبی به چشم می‌خورد.

د. حفظ مناطق به تصرف درآمده

پس از تصرف ارتفاعات و نقاط استراتژیک توسط نیروهای عامل، یگان‌هایی از ارتش مأمور حفظ و تثبیت این مناطق شدند تا از پاتک ارتش عراق جلوگیری شود.

یگان‌های ارتش که در عملیات کربلای 10 دخالت داشتند

برخی از یگان‌های ارتش که در این عملیات شرکت داشتند، بدین قرار هستند:

- تیپ 65 نیروی مخصوص نوهد

- تیپ 2 و 3 و 5 کماندو

- گردان های کماندویی لشکرهای 20 و 2 پیاده

- تیپ 24 مکانیزه

- گردان های توپخانه 763 و 110 و 15 و 766 و 217 و 238 و 53 و 247 و 489 و ...

این یگان‌ها با وجود تعلق به ارتش، تحت فرماندهی «قرارگاه نجف» قرار داشتند.

منابع بیشتر برای مطالعه

منابع زیادی در رابطه با عملیات کربلای 10 نوشته و منتشر شده است. در میان منابع مکتوب، آثار زیر قابل ملاحظه هستند.

الف. کتاب‌‌ها

  - کتاب‌های مربوط به تاریخ جنگ تحمیلی نوشتۀ نویسندگان ایرانی مانند «محمدعلی جعفری» یا «حسین شیخ‌الاسلام» که بخش‌هایی را به عملیات کربلای 10 اختصاص داده‌اند.

  - کتاب‌های تخصصی درباره عملیات‌های جنگ ایران و عراق، مانند «عملیات‌های جنگ تحمیلی» اثر محمدرضا نیک‌نژاد یا «تاریخ جنگ ایران و عراق» که جزئیات عملیات‌ها را شرح می‌دهند.

ب. مقالات علمی و پژوهشی 

مقالات منتشر شده در مجلات نظامی، دفاعی یا تاریخ نظامی ایران که در نشریاتی مانند «پژوهش‌های دفاعی»، «مطالعات راهبردی»، یا «مجلات دانشگاهی» منتشر شده‌اند. 

ج. مستندات و گزارش‌های رسمی 

  - اسناد منتشر شده توسط وزارت دفاع جمهوری اسلامی ایران یا ستاد کل نیروهای مسلح

  - گزارش‌ها و تحلیل‌هایی که توسط فرماندهان نظامی یا کارشناسان دفاعی ارائه شده است.