حکمرانی دریایی یا مفهوم حاکمیت دریایی به معنای توانایی یک کشور در تأمین امنیت دریایی، حفاظت از منابع دریایی، تسهیل حمل و نقل دریایی، توسعه فعالیت‌های اقتصادی در دریا، همکاری با دیگر کشورها در حوزه دریایی و حل و فصل اختلافات دریایی است. با توجه به اهمیت اقتصادی و امنیتی دریا، حکومت‌ها باید برای توسعه و تقویت قدرت دریایی خود، به ویژه از منظر توسعه نیروی دریایی، صنعت کشتی‌سازی، بنادر و فرودگاه‌های دریایی، تجهیزات و فناوری‌های نظامی برای حفظ امنیت دریایی و منافع ملی خود، سرمایه‌گذاری کنند. همچنین، همکاری با دیگر کشورها در حوزه دریایی و احترام به قوانین و مقررات بین‌المللی مرتبط با دریا، نقش مهمی در تأمین حکمرانی دریایی و حفظ امنیت و استقرار صلح و ثبات در منطقه و جهان دارد.

اهمیت دریاها برای دولت

دریاها به عنوان یکی از مهم‌ترین معابر حمل و نقل بین‌المللی و منابع غنی اقتصادی شناخته می‌شوند و بیش از ۷۰ درصد تجارت جهانی از طریق دریاها انجام می‌شود. در این زمینه، دولت‌ها می‌توانند با توسعه قدرت دریایی خود، نقش مؤثری در حفظ امنیت و حکمرانی دریایی، پایش تردد کشتی‌ها، مدیریت بنادر و فعالیت‌های دریایی، محافظت از منابع دریایی و همکاری با دیگر کشورها در حوزه دریایی و حل و فصل اختلافات دریایی داشته باشند.

علاوه بر این، کشورها باید به مقررات و قوانین بین‌المللی مرتبط با دریا پایبند باشند و تلاش کنند تا با همکاری با دیگر کشورها در حوزه دریایی، به تامین امنیت، حفاظت از منابع دریایی و تحقق اهداف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود بپردازند. همچنین، کشورها می‌توانند با ایجاد توافقات دوجانبه و چندجانبه، توسعه همکاری در حوزه دریایی و تحقق اهداف مشترک را تسهیل کنند. در کل، حکمرانی دریایی یک چالش بین‌المللی است که نیازمند همکاری و هماهنگی بین کشورها در حوزه دریایی است. این همکاری و هماهنگی، نقش مهمی در تأمین امنیت و حفظ صلح و ثبات در منطقه و جهان دارد.

الزامات حکمرانی دریامحور

با توجه به ویژگی‌های ژئواستراتژیکی، ژئوپلتیکی و ژئواکونومیک ایران و کشورهای اقیانوس هند نیاز است تا مسئولین و تصمیم‌گیران در گام دوم انقلاب و برنامه‌های توسعه پنج‌ساله کشور، اهمیت ویژه‌ای برای حکمرانی دریا محور ایران قائل شوند. برخی از الزامات تحقق حکمرانی دریامحور به شرح زیر می‌باشد:

1.  اتصال به دریا بخشی از وزن ژئوپلتیکی کشورهای ساحلی و دریایی محسوب می­شود؛ از طرفی در گام دوم انقلاب اسلامی، تمدن‌سازی به عنوان یک هدف مهم در نظر گرفته شده است. با احیاء تمدن دریایی که بستر آن وجود مؤلفه‌های حکمرانی دریامحور بوده، می‌توان این تمدن‌سازی را تقویت کرد. به همین دلیل انسجام، هرچه بیشتر سازمان‌های دریایی ایران ضروری است.

2. در حکمرانی دریامحور ایران در گام دوم، امنیت دریایی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، ایران نیازمند یک نیروی دریایی معقول و متناسب با وزن ژئوپلتیک و منافع کشور می‌باشد. لذا توسعه نیروی دریایی در ابعاد مختلف از جمله شناورهای سطحی، زیرسطحی، واحدهای پروازی، پهپادهای دریاپایه و... مورد نیاز است.

3. ایران در گام دوم انقلاب اسلامی نیازمند نظریه تمدن دریایی است. این تمدن دریایی با تکیه بر ظرفیت‌های سواحل، توجه دولت و ملت به دریا، استفاده از منافع دریا و وجود قدرت دریایی پایدار و برخوردار از ناوگان نظامی قوی ایجاد خواهد شد. یکی از محصولات نظریه تمدن دریایی حکمرانی دریامحور ایران خواهد بود.

4. حکمرانی دریامحور در ارتباط با یک محیط چند وجهی و با ویژگی‌های خاصی به نام دریا است که علوم و فناوری‌های نوین دریایی در این حکمرانی نقش اثرگذاری دارند.

5. حکمرانی دریامحور با فرهنگ دریایی و روحیه دریانوردی همراه است. سازمان‌های فرهنگی و آموزشی کشور در کنار سازمان‌های دریایی کشور، متولی توسعه فرهنگ دریایی ایران در گام دوم انقلاب اسلامی می‌باشند. لذا جدیت لازم در اجرای برنامه‌های توسعه فرهنگ دریایی ایران ضروری است.

نقش دریا در حفظ منافع ملی

بنابراین، حکمرانی دریامحور مقوله‌ای است که بیانگر نقش اساسی دریا در حفظ منافع ملی و تأثیرگذاری بر عملکرد اقتصادی، سیاسی و علمی یک کشور دریایی است. در حکمرانی دریامحور، یک رویکرد مسئولیت‌پذیری نسبت به دریا وجود دارد و اقتدار سیاسی و اقتصادی کشور متکی بر دریا و ظرفیت‌های آن می‌باشد. در حکمرانی دریامحور علاوه بر حاکمیت، مردم جامعه نیز بازیگر اصلی هستند. به عبارتی فرهنگ دریایی مردم همراه با حاکمیت و سازمان‌های دولتی و خصوصی، ناوگان نظامی و ناوگان تجاری در سیاست‌گذاری‌های جامع دریایی کشور اثرگذار هستند. در حکمرانی دریامحور، دریا، اثرگذاری مستقیمی بر منافع ملی در ابعاد منطقه‌ای و جهانی دارد. لذا کشور از دریا و ظرفیت‌های آن به عنوان یک ابزار بسیار اثرگذار در معادلات جهانی استفاده می‌نماید .

ایران یک کشور دریایی است و برای پیشرفت در گام دوم انقلاب اسلامی نیازمند سرمایه‌گذاری عظیم در دریا و استفاده بهینه و پایدار ازمنافع دریا است. لذا برای تمدن سازی و تحقق بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، وجود یک الگوی حکمرانی دریامحور، ضروری است.