پهپاد و نقش آن در استراتژی نظامی

پهپادها با نام رسمی «UAV» یا « Unmanned Aerial Vehicle»، «پرنده‌های هدایت‌پذیر از دور» هستند. این هواپیماها بدون سرنشین با هدایت کنترلی حرکت می‌کنند.

پهپادها نقش وسیعی در جنگ‌های نوین دارند. این پرنده‌های نسبتا کوچک و ارزان قیمت می‌توانند معادلات سیاسی و نظامی جهان را تغییر دهند. پهپادها در روزگار جدید به حدی مهم‌ هستند که آمریکا، چین و روسیه تصمیم‌ گرفته‌اند بودجه‌های وسیعی برای این کار و ساخت ناوگان پهپادی مجهز و قدرتمند اختصاص دهند.

پهپادها به نسبت جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌ها مزایا و برتری‌های بسیار زیادی دارند. خطرات کمتر جانی، هزینۀ به شدت کمتر، امکان حمل مهمات، امکان ارسال پارازیت و ... از مهم‌ترین نقاط مثبت پهپادها هستند. همچنین، پهپادها قدرت مانور زیادی داشته و وسیله‌ای مناسب برای پیشبرد ماموریت‌های تهاجمی، کنترل و فرماندهی، شناسایی نقاط هدف و ... هستند.

پهپادها تنوع بسیار زیادی دارند. این تنوع در قیمت، اندازه، وزن و برد دیده می‌شود. قیمت یک پهپاد می‌تواند از چند هزار دلار تا 300 دلار باشد. کوچکترین پهپاد شناخته شده که تا امروز ساخته شده، حشره مکانیکی (insect flying) است که وزنی کمتر از ۱۰ گرم دارد. پهپادهایی با وزن ۱۰ تن هم ساخته می‌شوند که قیمت و هزینۀ بسیار بالایی دارند. همچنین، پهپادها برد و ارتفاع متنوعی دارند. برخی پهپادها قادر به ارتفاع گرفتن تا ۲۹ هزار و ۵۰۰ متر هستند.

روابط ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی

روابط ایران و ایالات متحده آمریکا از زمان انقلاب اسلامی در سال 1357 تا امروز پر از فراز و فرود بوده است. اگرچه در این سالها، روابط تهران و واشنگتن بیشتر خصمانه بوده اما در برخی لحظات و مقاطع، از قطع رابطۀ این دو کشور گره‌گشایی شده و این دو همکاری‌هایی با هم داشته‌اند. اما رابطه و مذاکرات ایران و آمریکا چه فراز و فرودی داشته و از چه مقاطعی عبور کرده است؟ 

در زیر مروری کلی بر سرگذشت روابط ایران و آمریکا از سال 1357 تا 1404 داریم و به مهم‌ترین تحولات در این رابطه می‌پردازیم:

گردان 144 و رفع حصر آبادان

حصر آبادان و رفع آن واقعه‌ای مهم در تاریخ جنگ تحمیلی است که در ماه‌های نخست جنگ به وقوع پیوست. آبادان در مهر ماه 1359 محاصره شد و پس از فرمان تاریخی امام خمینی (ره) و مجاهدات رزمندگان ایران زمین این حصر شکست.

در شکست رفع حصر آبادان گروه‌های نظامی متعددی نقش‌آفرینی کردند. در این میان، نقش گردان ۱۴۴ پیاده از لشکر ۲۱ حمزه در جلوگیری از سقوط آبادان غیرقابل انکار است. این گردان مقابل دو گردان زرهی و یک گردان پیادۀ مکانیزه از لشکر ۳ عراق مقاومت کرد و با عملیات تاخیری خود که مورخ ۳ آبان ۵۹ به وقوع پیوست، باعث شد  زمان لازم برای تیپ ۲ لشکر ۷۷ فراهم شود تا از مشهد وارد منطقه شده و مانع از اشغال آبادان گردد.

جنگ اطلاعاتی در تاریخ اسلام

«چقدر نیاز دارم که چهار مرد را در خانه‌ام داشته باشم. آنها ستون‌های پادشاهی هستند و مُلک بدون آنها برقرار نمی‌شود. یکی از آنها قاضی است که از سرزنش خدا نمی‌ترسد. دیگری رئیس شرطه‌هایی (رئیس پلیس) است که ضعیف را در برابر قوی حفظ می‌کند. سومی مأمور مالیاتی است که تحقیق می‌کند و به مردم ظلم نمی‌کند. چهارمی مسئول اطلاعاتی (صاحب البرید) است که اخبار افراد را مطابق حقیقت ثبت می‌کند.» این گفته را مورخ بزرگ محمد بن جریر طبری (متوفی ۳۱۰ هجری/۹۲۲ میلادی) درکتاب تاریخ خود به یکی از مهم‌ترین خلفای دولت عباسی، ابوجعفر المنصور (متوفی ۱۵۸ هجری/۷۷۵ میلادی) نسبت داده است. این سخن نشان می‌دهد که پایه‌های دولت اسلامی در زمان بنی‌عباس بر چهار "وزارتخانۀ استراتژیک" استوار بوده است: دادگستری، امنیت، اقتصاد و اطلاعات. در این میان، اهمیت دستگاه اطلاعات بیش از سایرین بوده است.

ایجاد یک دستگاه «جمع‌آوری اطلاعات» در تاریخ دولت اسلامی که وسعت بسیار زیادی داشته، منطقی و ضروری بوده است. درگیری‌های داخلی بین حکومت‌های اسلامی و رقبای جهانی‌ هرگز متوقف نمی‌شد و تلاش‌ها برای نفوذ در ساختار حکومت‌ها که از طریق جاسوسان صورت می‌گرفت، هیچگاه کاهش نمی‌یافت. بنابراین، برای دولت‌های اسلامی از جمله عباسیان ضروری بود که به قلمروهای تاریک اطلاعات وارد شوند. شواهد نشان می‌دهد که سیستم‌های اطلاعاتی دول اسلامی به بالاترین سطوح تخصص رسیدند و به یکی از ارکان اصلی دولت تبدیل شدند. 

استراتژی قدرت دریایی

شرط اصلی برای ایجاد یک قدرت جهانی کنترل بر دریاهاست. به عبارت دیگر، نظارت بر دریاها، اولین قدم در راه کسب قدرت برتر جهانی است. به نظر آلفرد ماهان، در نزاع بین قدرت‌ها، نیروهایی که در موقعیت دریایی قرار دارند از امکانات بیشتری برای در دست گرفتن ابتکار عمل برخوردار هستند. به عقیدۀ ماهان، در دنیای جدید تجارت و بازرگانی، موقعیت دریایی مناسب، دارای مزایای اقتصادی و سیاسی زیادی است، در حالی که کشورهای محصور در خشکی اهمیت کمتری دارند. با توجه به این اهمیت در کسب قدرت و نقش‌آفرینی در سطح منطقه‌ای و جهانی می‌توان «موقعیت دریایی» را به عنوان عامل ژئوپلیتیک مؤثر در سیاست خارجی کشورها در نظر گرفت.